Milivoje Mlađenović, umjetnički rukovodilac Gradskog pozorišta „Semberija“ Bijeljina

Predstava “Pevanje i ćutanje Sofke Nikolić” doživjela je burne aplauze i ovacije na premijeri početkom aprila. Kao autor teksta za ovu predstavu pokrenuli ste brojna pitanja, od onih metafizičkih i transcendentalnih, do onih običnih, ljudskih, koja se tiču “osjećaja griže savjesti”. U kojoj mjeri vam je bilo teško ili relativno lako da oživite Sofkin lik na sceni, njeno samooptuživanje i samokažnjavanje, njenu unutrašnju dramu koju je proživljavala nakon smrti kćerke, nakon više od četrdeset godina od Sofkine smrti?

Književno oblikovanje nečijeg životopisa, istine o životu ljudi čija je biografija poznata, a naročito onih ličnosti od čijeg odlaska sa ovog sveta, kao u slučaju Sofke Nikolić, nije prošlo toliko dugo da ne živi još uvek u sećanju njenih savremenika, istovremeno je vrlo izazovna, jer publika voli priče iz života, ali, takođe, i veoma riskantan postupak, jer ta ista publika može da prigovori da pisac nije u pravu, da izmišlja događaje. A zadatak je pisca, naročito dramskog, ne da izmišlja, nego da činjenice iz života istorijske ličnosti gradi, opisuje prema sopstvenoj viziji. Da dokumentarno, faktičko pretvara u fikcionalno, da životnu istinu pretvori u umetničku.

Pokušao sam da doprem do tačke Sofkinog tragizma

Biografija Sofke Nikolić je prepuna uzbudljivih, dramatičnh zbitija koje njeni biografi i novinari ne opisuju, nego samo nagoveštavaju, ne ulaze u intimu, u njen unutrašnji doživljaj, ne maštaju, ne izmišljaju. moja je namera više bila da rastvorim, rasklopim, mit o „kraljici sevdaha“ , nego da pišem o fenomenu nastanka pevačke zvezde, niti da slikam rečima njenu fresku. Taj mit je već stvoren, a ja sam pokušao da doprem do tačke njenog tragizma. Mlada rediteljka Sonja Petrović, glumica Bojana Milanović i posvećeni bijeljinski glumački ansambl su taj tragizam u igri još potresnijim učinili. Prednost onog ko na književni način obrađuje činjenice iz njenog života, što može da izmišlja, dramatizuje, oduzima i dodaje svojom imaginacijom, upravlja životom lika koji gradi. E sad, pitamo se, kad je tako , što onda pisac ne uzme samo građu iz nečijeg života, otkloni sve što je biografsko, dokumentarno i ne piše dramu o potpuno izmišljenoj ličnosti?

Drama i pozorište su najbliži životu

Pa, zato što je već i sam nagoveštaj biografskog, prepoznatljivog, zavodljiv, intrigantan i zato što su drama i pozorište najbliži životu, najbliži stvarnosti. Tako je već Sofkino sklanjanje iz metropole u malo mesto, taj snažno izraženi kontrast,  impuls za oblikovanje drame. Dramatični, unutrašnji raskol čitljiv je, u kombinaciji Sofkinih monologa i dijaloga sa mrtvom kćerkom u besanim noćima, kao i u preplitanju sa horskim scenama naroda koji je “ogovara”. Sofka posvećuje vreme mrtvoj kćeri, jer to nije u dovoljnoj meri činila za njenog života. Dakle, ona nije “pomerila” pameću, jer u našoj kulturi, još uvek deluju ostaci verovanja u zagrobni život.

Koristili ste u pisanju teksta svu dostupnu arhivsku građu o “kraljici sevdaha”, novinske tekstove, knjigu Petra Ilića i film o Sofki. Ima li u svemu tome i materijala za roman o Sofki Nikolić, ukoliko bi neko bio spreman da se prihvati jednog takvog poduhvata?

Pročitao sam i pregledao sve do čega se moglo doći i razgovarao sa dragim prijateljem i legendom bijeljinskog novinarstva, Petrom Ilićem koji je bio, takoreći, njen biograf. I to ne zbog toga da bih dramu obremenio teretom biografskih podataka, nego da bih u njima, ili iza njih otkrio i dogradio one dramatične momente koji su se možda dogodili ili nisu.

Sofkin život je građa za uzbudljiv roman

Svakako da je život Sofkin dobra građa za uzbudljiv i moderan roman. Moguće je da ćemo dramom i predstavom podstaći nekog da i u drugom mediju, drugoj vrsti umetnosti,  pristupi njenom liku.

Dugo ste prisutni u svijetu pozorišta, kao dramski autor, upravnik, teatrolog. U kojoj mjeri nam je pozorište danas više neopohodno nego prije dvadeset ili trideset godina, imajući u vidu sve oskudniju i siromašniju komunikaciju među ljudima?

 Upravo zbog komunikacije, jer je čovek društveno biće, čak i kad se odmetne od društva, pobegne u divljinu i prestane da opšti s pripadnicima iste vrste, on oseća čežnju za dijalogom. Pozorište je dijalog, iz te forme komunikacije i nastaje, i ono se, u svojoj osnovi, gradi podražavajući oblik usmenog komuniciranja. Pozorište je važno zato što ono raspravlja o životu, s namerom da se ljudski život učini valjanijim, smislenijim, da se trošnost i propadljivost ljudska, ako je moguće, odloži, a to može ako se čovek napravi da bude bolji, pametniji, da ne uništava druge oko sebe i svet oko sebe.

Kako ste doživjeli “povratak u zavičaj” i pokretanje Gradskog pozorišta “Semberija”? U kojoj mjeri je to za vas bio jedan novi stvaralački izazov?

Pozorište je institucija ljudskog duha

Rođenjem sam vezan za sembersko tlo i neka nevidljiva, bez patetike, jedva objašnjiva sila, instiktivno me privlači da pomognem, da uz podršku Grada, stvorimo nešto novo, a odavno potrebno za opšte dobro. Borba je svakodnevna za osvajanje standarda pozorišnih, za publiku, za dokazivanje važnosti ove institucije ljudskog duha. Ponekad se ta borba učini i bezizglednom, ali nas postignuto ohrabri i ne da nam da odustanemo. Bijeljini i Semberiji pozorište je potrebno ne kao ukras centra Grada nego kao živa, uzbudljiva radionica u kojoj se, metaforički i stvarno, mrak razgoni, a snovi pretvaraju u realnost, u kojoj se zebnje i strahovi razbijaju u čestice slobode, podozrljivo ćutanje u iskren dijalog, rušilački nagon u osmišljenu gradnju. Uveren sam da je to moguće“, kaže Milivoje Mlađenović.

Bijeljina.com