U Narodnoj biblioteci “Filip Višnjić”, u organizaciji Gradske uprave Bijeljina, večeras je organizovano predavanje povodom 106 godina od oslobođenja Bijeljine u Prvom svjetskom ratu. O kralju Aleksandru i Velikom jurišu govorio je istoričar, dr Nemanja Dević, naučni saradnik u Institutu za savremenu istoriju u Beogradu.

Govoreći u velikoj pobjedi u Prvom srpskom ratu, dr Nemanja Dević je izjavio da je važno naglasiti, zbog čega je to za srpski narod bila pobjeda.

“Mi jedanaestog novembra ne proslavljamo ni primirje, niti isključivo sjećanje, kako se to čini na zapadu, već pobjedu koja je, možda, bila posljednja velika, nedvosmislena i jasna srpska pobjeda u dvadesetom vijeku. Naravno, nakon 1945. godine i jednog diskontinuiteta sa istorijom srpskog naroda prije tog perioda, postavio se zaključak da je jedina pobjeda ona koja je došla 1945. godine. Ispalo je kao da je istorija i započela 1945. godine. Naravno, kada govorimo o Prvom svjetskom ratu, o ratovima za oslobođenje i ujedinjenje, tema je višeslojna i njoj možemo da priđemo iz više uglova.

Kralj Aleksandar je bio simbol pobjede iz 1918. godine

Ovom prilikom želio bih posebno rasvijetliti ulogu kralja Aleksandra. Kako se desilo da je kralj Aleksandar, koji je bio vođa pobjedničke vojske i simbol pobjede 1918. godine, nekoliko decenija kasnije postao u našem kolektivnom sjećanju jedna od najkontroverznijih ili, čak, najomraženijih ličnosti iz naše novije istorije. Postavlja se pitanje, ko je to bio kralj Aleksandar po istorijskiim izvorima iz 1918. godine, koje su bile njegove zasluge u stvaranju i razbijanju jugoslovenske države kasnije, a koje su to tačke koje bismo s ove distance, eventualno, mogli da kritikujemo.

Kralj Aleksandar Karađorđević je bio srpski vladar, prvo regent, nasljednik prijestola, koji je sa 24 godine postao osvetnik Kosova. Ta činjenica je dovoljna da je vratimo u kolektivno sjećanje i da ona daje drugačiju ocjenu o čitavoj epohi njegove vladavine.

Prva žrtva fašizma u Evropi

To je čovjek koji je sa 30 godina stvorio Jugoslaviju, kao ratni cilj Srpske vlade i Srpske vojske, postavljen još 1914. godine. To je čovjek koji je ubijen 1934. godine, kao prva žrtva fašizma u Evropi. Mislim da su to neke osnovne uporišne tačke iz kojih treba sagledavati život i djelo kralja Aleksandra. Naravno, njegova vladavina podliježe i kritici, krhka demokratija, osjetljivi nacionalni odnosi, eventualno zapostavljanje srpskih ratnika i određenih srpskih nacionalnih ciljeva, u širem jugoslovenskom kontekstu. Ali, definitivno, on je vladar u čije vrijeme je važilo geslo: “Jako Srpstvo – jaka Jugoslavija. Nakon njegove smrti i nakon dolaska komunista na vlast, nakon razgradnje države, još u socijalističkom periodu sedamdesetih godina, pogotovo nakon donošenja Ustava iz 1974. godine, osnovno geslo je postalo: “Slabo Srpstvo – jaka Jugoslavija”. Mislim da, ukoliko pričamo o srpskoj istoriji, kao srpski istoričari, to su osnovni postulati iz kojih treba razumjeti istorijsku ulogu kralja Aleksandra.

Istorijska uloga kralja Aleksandra

Dr Nemanja Dević kaže da je pobjeda iz 1918. godine grandiozna, veličanstvena, ali, to je bila i Pirova pobjeda koja je skupo koštala.

“Ostao je vrlo težak istorijski bagaž, ali i vrlo značajan istorijski kapital na mlađim generacijama. Rat iz 1941 – 1945. godine, genocid NDH na teritoriji današnje Republike Srpske, na komplentom prostoru gdje su Srbi živjeli u NDH, donekle je izbrisao sjećanje na 1918. godinu. Uslijedili su i novi ratovi od 1991. do 1995. godine, agresija NATO pakta na Srbiju i bombardovanje nakon sukoba na Kosovu i Metohiji. Sve je to doprinijelo da se junaci prethodnih epoha i prethodnih ratova donekle prepuštaju zaboravu. Srbi, inače, nisu narod sa posebno izraženim istorijskim pamćenjem. Ovi diskontinuiteti i ponovljena stradanja dodatno su doprinijeli tome. Međutim, kao istoričari, možemo govoriti o tome da je rat iz 1912. i 1918. godine, kao i rat od 1941 – 1945. godine, a definitivno i Odbrambeno – otadžbinski rat u Republici Srpskoj tokom devedesetih godina, jesu kontinuitet jednog razmišljanja koje je sažeto u ideju da srpski narod više nije mali narod, već je veliki narod, jer je uzeo svoju sudbinu u svoje ruke. Kašanin je rekao da srpskom narodu ne treba ničeg drugog, do hleba, pravde i slobode. Kada kroz ta načela sagledavamo našu nacionalnu istoriju, viodjećemo da se svaka bitka vojevala za odbranu tih ideala”, naglasio je istoričar dr Nemanja Dević.

Bijeljina.com