Dan pobjede nad fašizmom je dan kada je nacistička Njemačka potpisala kapitulaciju u Drugom svjetskom ratu. Slavi se 9. maja, iako je rat konačno završen nekoliko mjeseci kasnije.

Dana 9. maja 1945. godine sovjetski maršal Georgi Žukov ratifikovao je ispred Saveznika sporazum o njemačkoj kapitulaciji, koji je dan ranije u ime Trećeg rajha potpisao njemački feldmaršal Vilhelm Kajtel. Njemačka je kapitulirala poslije okupacije Berlina od strane ruske Crvene armije. Prije ulaska ruskih trupa u Berlin, Hitler je izvršio samoubistvo.

Ovom činu, koji se danas slavi kao Dan pobjede nad fašizmom i datum kada je okončan rat u Evropi, prethodilo je skoro šest godina krvavog sukoba, najtragičnijeg u istoriji čovječanstva.

Drugi svjetski rat trajao je od 1. septembra 1939. do 2. septembra 1945. Vođen je na tri kontinenta i na svim svjetskim okeanima, a u njemu su učestvovale gotovo sve države koje su tada postojale. Države su bile okupljene oko Sila osovine i Saveznika. Nosioci Sila osovine bile su Njemačka, Italija i Japan, dok su Savezničke sile predvodile Velika Britanija, SSSR i SAD.

U ratu koji je trajao nešto manje od šest godina našla se 61 država i oko 110.000.000 vojnika.

Procjene govore o 50 do 80 miliona poginulih, od toga je civila bilo između 38 i 55 miliona.

Rat je počeo napadom Hitlerove Njemačke na Poljsku, a okončan je kapitulacijom Japana i savezničkom pobjedom. Naime, Adolf Hitler vođa Njemačke od 1934. do 1945. Vajmarsku Republiku (njemačka država nastala poslije Prvog svjetskog rata) pretvorio je u Treći rajh, državu s jednostranačkim sistemom, s diktatorskom i autokratskom vlašću i idealima nacionalsocijalizma. Hitler je želio da uspostavi novi svjetski poredak s njemačkom prevlašću u Evropi. Da bi postigao svoj cilj, spoljnu politiku usmjerio je na širenje životnog prostora Arijevaca. To je uključivalo i ponovno naoružanje Njemačke, a 1939. započinje invaziju na Poljsku. Za uzvrat su Ujedinjeno Kraljevstvo i Francuska objavile rat Njemačkoj, što je dovelo do početka Drugog svjetskog rata.

U tri godine rata Njemačka i Sile osovine okupirale su veliku većinu Evrope, većinu Sjeverne Afrike, Istočne i Jugoistočne Azije te Tihi okean. Međutim, prevratom na Istočnom frontu, Saveznici prelaze u vođstvo od 1942. pa nadalje. Do 1945. Saveznici su napadali sa svih strana njemačka okupirana područja i njene saveznike.

SAD su nuklearnim bombama bombardovale japanske gradove Hirošimu i Nagasaki 6. i 9. avgusta 1945. Da bi spriječio i potencijalno treće bombardovanje, Japan se odlučio za bezuslovnu kapitulaciju koja je objavljena 15. avgusta 1945. Ona je formalno potpisana 2. septembra na američkom ratnom brodu USS Missouri u Tokijskom zalivu, što je datum koji predstavlja službeni završetak Drugog svjetskog rata.

Od dana kapitulacije nacističke Njemačke, 9. maj se svečano obilježava u velikom broju zemalja svijeta. Najveća parada održava se svake godine 9. maja u Moskvi.

NDH
Nezavisna država Hrvatska (NDH) je bila marionetska država Sila osovine koja je osnovana 10. aprila 1941. godine na inicijativu nacionalsocijalističke Njemačke i fašističke Italije.

Državom je vladao vođa ustaškog pokreta, poglavnik Ante Pavelić. Sistemsko istrebljenje Jevreja i Roma koje je pokrenula nacistička Njemačka (holokaust) sprovedeno je i u NDH u čemu je intenzivno učestvovao ustaški režim.

U NDH je sprovođeno i sistemsko uništenje Srba, a broj ubijenih nikada nije precizno utvrđen. Riječ je o više stotina hiljada ljudi, od kojih je većina likvidirana na najsvirepije načine u Jasenovcu (700.000)  i drugim logorima na području NDH, a znatan dio isporučen je nacističkoj Njemačkoj na likvidaciju.

Najpoznatiji logori i stratišta u NDH, pored Jasenovca, bili su logori Jadovno, Đakovo, Danica, Rab, Pag i Jastrebarsko, te stratišta Loborgrad, Gornja Rijeka, Tenje, Sisak, Kerestinec, Kruščica, Lepoglava i Caprag. Srbi, Jevreji i Romi ubijani su i na velikom broju drugih mjesta, a određen broj Srba je pokršten.

Država je nestala sa svjetske scene 1945. godine, neposredno poslije pada Hitlerovog Velikog njemačkog rajha. Pavelić je pobjegao u Argentinu, a potom u Španiju gdje je umro 1959. godine.

Dan Evrope
Deveti maj obilježava se i kao Dan Evrope jer je tog dana 1950. godine ministar spoljnih poslova Francuske Robert Šuman objavio deklaraciju kojom je pozvao na uspostavljanje novog poretka u kojem ne bi bilo mjesta za sukobe među evropskim zemljama.

Suština njegove ideje bila je u uspostavljanju zajedničkih tijela, tačnije odnosa, prvo u proizvodnji i distribuciji uglja i čelika kao temelja industrijske snage, piše Glas Srpske.

Naredne godine osnovana je Evropska komisija za ugalj i čelik, koja je vremenom prerasla u Evropsku ekonomsku zajednicu, da bi četiri decenije kasnije, 1991. u holandskom gradiću Mastrihtu bila proglašena Evropska unija.

Evropski savjet je 1955. godine u Milanu odlučio da se dan objavljivanja Šumanovog plana – 9. maj, obilježava kao Dan Evrope.

 

izvor: Srpskainfo/FOTO: FOTO: SINIŠA PAŠALIĆ/RINGIER