Kako je izgledalo putovanje moštiju Svete Petke i ko je sve zaslužan za to što su do danas sačuvane?

Kada se Sveta Petka u 11. vijeku upokojila u gradu u kom je i rođena, Epivatu, bila je sahranjena van groblja.

Prema predanju iste noći su dvoje ljudi, otmena i bogata dama po imenu Jeftimija i ubogi nadničar Georgije, sanjali isti san – da na obali mora počiva tijelo Svete djevojke. San su, svako za sebe, ispričali episkopu. Tako su otkrivene netaknute mošti Svete Petke, a onda i pohranjene su u crkvi Svetih apostola.

Međutim, nisu tu i ostale.

Početkom XIII vijeka krstaši sa Zapada zauzeli su i opljačkali Carigrad i sve što je hrišćanima bilo sveto su počeli da prenose u papske zemlje. Bugarski car Jovan Drugi Asen, ponudio je otkup Latinima. Godine 1231. mošti Svete Petke donete su u prestono Trnovo i položene u Sabornu crkvu. Ali 1393. godine Turci su osvojili Trnovo. Protjerali su ostarjelog patrijarha Jeftimija, prvog pisca žitija Svete Petke, opljačkali crkvu, a svete mošti izbacili iz kivota ukrašenog zlatom i dragim kamenjem i svukli sa njih zlatotkanu odoru, piše Ljiljana Hbjanović -Đurovović za Politiku.

Ubrzo, zalaganjem vidinskog gospodara kneza Strašimira, mošti su prenete u Vidin. No samo tri godine kasnije Turci su i tu stigli, pogubili su hristoljubivog kneza, a blago iz vidinskih riznica našlo se u Seru kao lični ratni plen sultana Bajazita. Tu su ostale dve godine.

Godine 1398. svetinju su od sultana Bajazita izmolile tri znamenite Srpkinje – kneginja Milica, despotica Jefimija i Miličina kćer Olivera, koja je za spas svog naroda i Crkve pristala da ode u Bajazitov harem. Kada je čuo šta mu kneginja traži Bajazit se nasmejao: “Zašto od drugih mnoge i velike cijene dostojnih imanja ne molite, već samo suhe kosti!”, pitao je.

Kneginja je, kako kaže predanje, smjerno i gospodski istrpila tu uvredu i još mu je ponudila sva svoja zemna blaga i imanja u zamjenu za svete mošti. Tako je Sveta Petka stigla u Kruševac, u dvorsku crkvu Lazaricu. Kako je kasnije zapisao Grigorije Camblah “sva slava Petkina uze se Bugarskoj i podari zemlji srpskoj”.

Kada je kneginjin sin despot Stefan Lazarević preselio prestonicu iz Kruševca u Beograd ponio je i svetiteljkine mošti. Pohranio ih je najprije u Uspenjsku crkvu Mitropolije beogradske, a potom u novu crkvu Svete Petke, sagrađenu kraj čudotvornog izvora pod Beogradskom tvrđavom.

Sto dvadeset godina kasnije Turci su, na čelu sa Sulejmanom Veličanstvenim, zauzeli i Beograd. Te 1521. godine su iz opljačkanog grada odnijete su tri svetinje: čudotvorna ikona Presvete Bogorodice, mošti carice Teofanije i mošti Svete Petke.

Mošti su položene u hranilnicu časnih moštiju pri Patrijaršijskoj crkvi Svetoga Georgija na Fanaru. Ali Carigrad više nije bio novi Jerusalim, već prestonica Osmanskog carstva.

U XVII vijeku Carigradska patrijaršija pala je u velike dugove zbog teških dažbina koje joj je nametnula turska vlast. Tada je vojvoda Vasilije Lupul, gospodar Moldavije, ponudio da ogromnim prilogom pokrije dugove Patrijaršije, a da za uzvrat za svoj narod dobije mošti Svete Petke. Godine 1641. mošti su dospjele u Jaši i položene u raskošni hram Sveta tri jerarha.

A onda je došla 1888. godina. Jedne noći hram je zahvatio veliki požar. Zapalio se svjećnjak kraj svetiteljkinog odra i od njega se raširila vatra. Sve je izgorilo – pokrovi, baldahin, draperije. Spoljašnji dio kivota, načinjen od srebra i zlata, sasvim se istopio. Ali unutrašnji dio kivota, načinjen od drveta, tek je malo nagorio i to spolja. A ispod drvenog poklopca ležale su mošti nedodirnute vatrom. Nisu se istopili čak ni pečati od voska na njenoj rizi.

Poslije toga mošti su prenijete u Sabornu crkvu posvećenu Sretenju Gospodnjem, gdje se i danas nalaze. To je katedralna crkva Mitropolije Moldavije i Bukovine i sedište mitropolita. Podignuta je u XIX vijeku na temelju stare crkve iz XV vijeka. Ima četiri tornja i vidi se iz svakog dijela grada, prenosi Nacionalna Geografija.