Bosna i Hercegovina i Republika Srpska bilježe stabilan rast broja razvoda u posljednjih nekoliko godina, dok se istovremeno sklapa sve manji broj brakova.

Iako statistika ne pokazuje da se, kako se često tvrdi, raspadne svaki drugi brak, trendovi jasno ukazuju na društvene promjene koje su sve vidljivije.

Prema podacima Agencije za statistiku BiH, u 2023. godini razvedeno je 3.048 brakova, što je najviši broj u protekloj deceniji. Istovremeno je sklopljeno oko 17.000 brakova, što znači da na svakih hiljadu stanovnika dolazi manje od jednog razvoda godišnje. Međutim, kada se razvedeni uporede sa brojem sklopljenih brakova, vidi se da je taj odnos sve nepovoljniji – broj razvoda čini oko 18 odsto broja brakova sklopljenih iste godine.

U Republici Srpskoj, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, 2023. godine razvedeno je 974 braka. Posmatrano kroz odnos prema broju sklopljenih brakova, na svakih hiljadu novovjenčanih parova u RS razvede se oko 178, što znači da se otprilike svaki peti brak prekine. I ovdje je vidljivo da broj razvoda raste, dok je broj sklopljenih brakova manji nego prije desetak godina.

Demografi upozoravaju da porast razvoda ne treba posmatrati samo kroz brojke, već i kroz širi društveni kontekst. Manje ljudi ulazi u brak, a oni koji se vjenčaju suočavaju se sa sve većim ekonomskim pritiscima, nestabilnošću i promijenjenim očekivanjima u partnerskim odnosima. Prosječno trajanje braka prije razvoda u RS iznosi oko 13 godina, što pokazuje da se ne raspadaju samo mladi brakovi, nego i oni formirani prije više od decenije.

Iako BiH i RS imaju nižu stopu razvoda po glavi stanovnika u odnosu na neke evropske zemlje, trend porasta razvoda i pada broja sklopljenih brakova ukazuje na duboku promjenu u porodičnim obrascima.

Sve više parova odlučuje se na prekid, a sve manje na formalizovanje veze, što postavlja pitanje kako će ovi procesi uticati na demografsku sliku u narednim godinama.

Internetom kruže liste koje tvrde da u pojedinim zemljama čak 70 do 90 odsto brakova završi razvodom, što je potpuno netačno. Globalni statistički pregledi pokazuju da takvi procenti ne postoje ni u jednoj zemlji svijeta, te da se stvarne stope razvoda mjere na sasvim drugačiji način — ne procentima svih brakova, već brojem razvedenih brakova na 1.000 stanovnika godišnje.

Ovaj pokazatelj, poznat kao “crude divorce rate”, daje realniju sliku stanja i omogućava poređenje među državama.

Prema dostupnim međunarodnim izvorima, najviše stope razvoda bilježe se u državama poput Maldiva (oko 5,5 razvoda na 1.000 stanovnika), Lihtenštajna (4,9), Rusije (oko 4,7), Bjelorusije i Moldavije (oko 3,7). Visoke brojke bilježe i Gruzija, Kina i Ukrajina, gdje se stope kreću između 3 i 3,8 na 1.000 ljudi.

U zemljama zapadne Evrope, gdje se često pretpostavlja “visoka razvedenost”, stope su zapravo umjerenije. Danska, Švedska, Kanada i Portugal u prosjeku imaju između 2 i 3 razvoda na 1.000 stanovnika, što je daleko od dramatičnih procenata koji se dijele po društvenim mrežama.

Najniže stope bilježe se u zemljama Azije i Pacifika, poput Vijetnama (oko 0,2), Šri Lanke (0,15) i Indije, gdje razvod i dalje ima snažan društveni i pravni otklon. U tim državama broj razvoda je toliko nizak da se mjeri tek u stotinama godišnje na milione brakova.

Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku RS, stopa razvoda u ovom entitetu iznosi oko 0,9 na 1.000 stanovnika, što BiH svrstava među zemlje sa relativno niskim brojem razvoda. Za poređenje — to je tri do četiri puta niže od prosjeka mnogih evropskih država.

Drugim riječima, iako razvod jeste društvena realnost, stvarna slika je znatno umjerenija nego što se predstavlja na internetu.

Izvor: Mondo / Autor: Vesna Kerkez / Foto: Mondo/Stefan Stojanović