Muzej diplomatije smješten u zdanju Ministarstva spoljnih poslova dobio je novi, izuzetno vrijedan eksponat iz Egipta – jednu stolicu, koja je svjedočanstvo istorije i prijateljskih veza jugoslovenskih vladara sa Hamiltonom Fiš Armstrongom, koji je sa nekolicinom drugih oblikovao američku spoljnu politiku od kraja Prvog svjetskog rata.

Bivši ambsador Srbije u Egiptu Dragan Bisenić, koji je u ambasadi u Kairu pronašao dragocijeni eksponat, kaže za Tanjug da je tu stolicu kralj Aleksandar dobio od velikog prijatelja Srbije i Jugoslavije Armstronga – urednika najpoznatijeg spoljno-političkog časopisa Forin afersa koji je tokom pola vijeka uredničke karijere lanisrao i mnoge važne istorijske ličnosti, poput političara, diplomate i nobelovca Henrija Kisindžera.

Između ostalog, Armstrong je vodio istraživanje kojim je dokazivao da Srbija nije krivac za Prvi svjetski rat, kako su to mnogi tvrdili poslije okončanja rata.

Prema riječima Bisenića, stolicu koja je “svjedok” diplomatske istorije i veza Srbije i SAD, donio je sa sobom Kralj Petar iz Londona u Kairo u kom je boravio od jeseni 1943. do proleća 1944. očekujući savezničko, a sa njima i svoje iskrcavanje na Balkan.

Kada su saveznici odustali od toga, kralj Petar se vratio u London, ali je stolica ostala u tek kupljenoj ambasadi.

Stolica će, kako je najavio, biti dio izložbe o Armstrongu, a koju će tokom godine organizovati zajedno sa MSP, kako bi se uperilo svjetlo na tu važnu, a gotovo nepoznatu ličnost srpsko-američkih odnosa i naše istorije, a koja može mnogo da objasni zašto je bila takva kakva je bila.

Armstrong je bio i prvi američki vojni ataše u Srbiji, naveo je Bisenić i dodao da je taj bliski prijatelj kralja Aleksandra, kneza Pavla i vladike Nikolaja Velimirovića, od 1922. do 1972. bio urednik spoljnopolitičkog časopisa Forin afers.

“Za sve to vreme bio je aktivan u Fondu za pomoć Srbiji, u koji se kao student Prinston univerziteta, uključio sa prijateljem, kasnije šefom CIA Alenom Dalsom. Fond se kasnije pretvorio u Americko-jugoslovensko društvo u kojem je Armstrong bio predsednik”, naveo je Bisenić koji priču o stolici zna na osnovu rada na knjizi o istoriji srpsko – americkih odnosa “Hrabri stari svet” koju će uskoro objaviti, a u kojoj se posebno bavio ličnošću i djelom Armstronga.

Bisenić kaže i da je bio ne malo iznenađen, ali i obradovan, kada je shvatio da je upravo ta stolica u ambasadi u Kairu, poklon kralju, koji je prepoznao po logu Saveta za spoljne poslove utisnutom na kožnim dijelovima stolice.

Savjet za spoljne poslove, je, kako je naveo, zbog odlučujuće uloge u kreiranju svijeta poslije Drugog svjetskog rata, stekao reputaciju neformalne grupe koja upravlja svijetom.

“To je stolica u kojoj je Armstrong sedeo u kancelariji kao izvršni direktor americkog Saveta za spoljne odnose. Transportovao ju je brodom do Italije, a zatim autom do Beograda na poklon kralju Aleksandru uz poruku – Vi ne možete da budete član Saveta, ali na ovoj stolici bar možete tako da se osećate”, priča Bisenić.

Kralj mu je na to, kako Bisenić podsjeća, u šali rekao – “Ne, poneli ste je sa sobom kako biste se i kod mene osećali kao u Njujorku”.

Bisenić naglašava i da je svako ko je nešto značio u američkoj politici od 1921, kada je Savjet osnovan, bio je njegov član.

Za nesebičnu pomoć Srbiji, Armstrong je odlikovan srpskim Ordenom Crvenog krsta (1918), Ordenom Svetog Save petog reda (1918), Ordenom belog orla s mačevima (1919) i Svetog Save prvog reda (1926). Odlikovale su ga i Velika Britanija, Francuska, Čehoslovačka i Rumunija.

Bio je, dodaje, veoma zabrinut i za sudbinu Jugoslavije, tokom krize 1941. godine.

Stolicu, koju je donio iz Kaira u Beograd, Bisenić je uručio državnom sekretaru MSP Nemanji Staroviću tokom prošlonedjeljne konferencije o Henriju Kisindžeru koja je održana u Ministarststvu.

Kao novinar koji je razgovaro sa Kisindžerom, Bisenić podsjeća na njegove riječi:

“Jugoslavija, da nije bilo Armstronga, ne bi za Ameriku imala onakvo značenje kakvo je imala, a da nije objavio moj tekst u Forin afersu, pitanje je da li bih ikada postao aktivan u politici i diplomatiji. Decenijama je bio u centru američkog odlučivanja. Poslijeratni svijet bez njegovog direktnog uticaja ne bi izgledao onako kako danas izgleda”, zaključio je Kisindžer.

Armstrongov poklon kralju Aleksandru, tako će najzad ponovo biti u Beogradu, kao što je kralj Petar II Karađorđević i namjeravao i postati dio Muzeja srpske diplomatije koji svjedoči o razvoju srpske diplomatije kroz vijekove.

Taj Muzej čuva svjedočanstva o više od osam vijekova srpske diplomatije, a koje seže do srednjovjekovne Srbije i 1188. godine, kada je diplomatska misija kao prethodnica susreta vladara Svetog rimskog carstva Fridriha Barbarose i srpskog župana Stefana Nemanje bila na carskom dvoru u Nirnbergu.

Činjenice utkane u stubove Muzeja diplomatije, osnovanog 25. aprila 2012. povodom obilježavanja dva vijeka moderne srpske diplomatije, daju prestiž srpskoj diplomatiji, kao jednoj od drevnih u odnosu na diplomatije velikog broja zemalja, rekla je ranije za Tanjug ambasadorka Ljiljana Nikšić.

Srpska diplomatska riznica pokazuje i više od osam vijekova duge srpsko-njemačke veze, nekoliko godina starijim sa Rusima, i skoro pola vijeka mlađim sa Francuzima.

Važno mjesto zauzima i prijateljstvo s Velikom Britanijom koje datira od 1837. godine, kao i ono sa SAD, koje je bilo na vrhuncu u vrijeme Mihajla Pupina i američkog predsjednika Vudroa Vilsona, a zahvaljujići kojem se 1918. godine na Bijeloj kući vijorila srpska zastava.

Muzej čuva i dokumenta s potpisima predsjednika Vilsona, telegram koji je lično poslao srpskom premijeru Nikoli Pašiću, ali i originale Versajskog ugovora, Senžermenskog i Trijanonskog sporazuma.

Uz sve to, Muzej krije i ljubavne priče diplomata, poput Ive Andrića, Slavka Grujića ili prve žene ambasadora Stane Tomašević, koja se udala za norveškog sineastu tek kada joj je Tito to dozvolio.

U muzeju je i replika Andrićeve kancelarije i njegove diplomatske uniforme i podsjećanja na prvog srpskog ambasadora Jovana Dučića.

Takođe, kako navode u Muzeju ne smije se zaboraviti ni prva žena diplomata – kneginja Milica, udovica kneza Lazara Hrebeljanovica, poginulog na Kosovu 1389. godine.

 

izvor:Glas Srpske/FOTO:RTS