Juče je u Beogradu održana Spasovdanska litija. Građani su se, hodajući za kivotom Svetog Nikolaja Srpskog, molili Spasitelju za osveštanje ulica i trgova, iscjeljenje duša i tijela te za mir u ljudima i među ljudima.

Upravo zbog toga, mnogi su se pitali zašto se mošti svetaca prenose ulicama i šta to predstavlja?

Prenos moštiju
Potreba za neposrednom komunikacijom mrtvih i živih javlja se u različitim religijama na svijetu, kaže antropolog Bojan Jovanović.

– Obično se u nekim kriznim situacijama nastoji da se uspostavi ta komunikacija, s težnjom da se od pokojnika dobije određena poruka i podrška za ono što očekuje kolektiv u kriznim situacijama.
– Možemo to da sagledamo kao ljudsku potrebu za integracijom – kaže Jovanović.

Tada se, dodaje, iz sfere racionalnog i svetovnog iskorači ka onome što je sveto i izvan granica svakodnevnog.

– A to je prostor u kome obitavaju duše umrlih, oličene u njihovim posmrtnim ostacima.

Mošti poput relikvija

U pravoslavlju mošti svetitelja imaju poseban značaj i često im se pripisuju čudotovorne ili iscjeliteljske moći.
Džon Bins, sveštenik Anglikanske crkve, dio studija je proveo u Srbiji tokom sedamdesetih godina i kasnije više puta dolazio i služio u srpskim manastirima Ovčarsko-kablarske klisure, kao i Žiči, Studenici, Peći, i Visokim Dečanima, gdje se susretao sa moštima svetaca.

– Često sam bogoslužio u crkvi u Studenici kod groba Svetog Simeona Mirotočivog čiji tjelesni ostaci odišu slatkim mirisom –  kaže Bins, gostujući predavač na Institutu za pravoslavno hrišćanstvo Kembridž univerziteta.

Veliki župan Stefan Nemanja, vladar srpske srednjovijekovne države Raške, rodonačelnik je dinastije Nemanjića i jedan od najznačajnijih vladara u istoriji srpskog naroda.
Imao je ključnu ulogu u utemeljenju Srpske pravoslavne crkve, zajedno sa sinom Savom Nemanjićem.
Kada se zamonašio, dobio je ime Simeon, a manastir Studenica je njegova zadužbina u kom se čuvaju njegove mošti.
Kako Džon Bins dodaje u pisanom odgovoru za BBC na srpskom, na primjeru slavljenja Vidovdana, tužnog dana i poraza srpske vojske koji obilježavaju i crkva i država, primijetio je osobenost srpskog crkvenog života.

– Dok su druge nacionalne crkve dijelile nacionalne težnje i nadanja, mene je zapanjila osobenost srpskog crkvenog života u kome je stradanje crkve i naroda dovelo do nove nade i novog života.
– Crkveni svetitelji i dalje su prisutni u životu vernika, a njihovi grobovi i mošti su u središtu crkvenog života – napominje Bins.
Vjeruje se da posmrtni ostaci velikih svetaca ne trule, a da iz nekih izvire mirisna tečnost.
– Riječ mošti dolazi iz staroslovenskog i govori o nekim moćima.
– Veruje se da komunikacija sa moštima može da proizvede poželjno dejstvo – navodi Jovanović, naučni savetnik Balkanološkog instituta SANU.
Mošti se iznose iz crkava i manastira samo za posebne praznike ili u kriznim vremenima.
Na primjer, tokom Velikih seoba u 17. i 18. vijeku, Srbi su sa sobom nosili i mošti svetaca, podseća Jovanović.
Iako se često politizuje, u suštini rituala je potreba zajednice da se poveže međusobno, objašnjava.
– Kako će to politika da koristi i zloupotrebljava je drugo pitanje.
– Nama kao podeljenom društvu danas fali neko uporište integriteta litija, svetitelj, mada mnogi ne vjeruju – dodaje on.

Spasovdanska litija

Pošto su početkom maja Srbiju zadesile dvije nezapamćene tragedije u kojima je ubijeno 18 ljudi, mahom djece i mladih, Srpska pravoslavna crkva odlučila je da na čelu tradicionalne povorke vjernika bude kovčeg sa posmrtnim ostacima vladike Nikolaja Velimirovića kom je SPC dodijelila status sveca.

Mošti Velimirovića, koji je preminuo prije blizu 70 godina, čuvaju se u manastiru Lelić kod Valjeva, na 100 kilometara od Beograda, a sada će „izuzetno, radi utjehe vjernog naroda u ovim teškim danima i radi duhovnog okrepljenja“ biti pronijete kroz centralne beogradske ulice.

– Uvek kada je zajednica u krizi, pozivaju se i mošti svetaca da bi se ostvarilo integrisanje živih i mrtvih, a poznato je da je 1990-ih to bilo učestalije.
– Sada je prilika da se jedan srpski svetac i u ovom trenutku nađe na čelu litije, budući da živimo u neprekidnom kriznom stanju. Iz takvog rituala nastoji se da se dobije neka podrška i pomoć – kaže antropolog Bojan Jovanović za BBC na srpskom.

Tokom kriza 1980-ih i 1990-ih, u vreme jačanja nacionalizama u Jugoslaviji, Srpska pravoslavna crkva je u više navrata organizovala povorke na čijem čelu su bili posmrtni ostaci svetitelja, mimo redovnih verskih praznika.

 

izvor:Aloonnline/FOTO:ALO RS